Lany Poniedziałek, znany również jako Śmigus-Dyngus, to jeden z najbardziej charakterystycznych polskich zwyczajów wielkanocnych. Choć jego korzenie sięgają czasów przedchrześcijańskich, z biegiem lat ewoluował i nabrał nowego znaczenia.
W nocy z Wielkiej Niedzieli na Poniedziałek Przewodni (kawalerowie przebrani w dziadowskie stroje) wyruszali na figle. Smarowali szyby, malowali bramy, rozbierali wozy konne – wszystko w imię dobrej zabawy. Nie mogło też zabraknąć wody – dawniej oblewano nią domy i mieszkania, a nawet zaciągano maszyny rolnicze do strumieni.
W Poniedziałek odbywało się również poświęcanie pól wodą święconą. Gospodarze, zabierając ze sobą krzyżyki zrobione z poświęconej palmy, wtykali je w zagonach, aby chronić pola przed klęskami żywiołowymi.
Ważnym elementem lanego poniedziałku było chodzenie po dyngusie. Kawalerowie odwiedzali domy panien na wydaniu, oblewając je wodą. Choć dziewczęta broniły się energicznie, w głębi serca były zadowolone – panna nieoblana wodą mogła czuć się niedowartościowana.
Początki lanego poniedziałku były owiane tajemnicą. Niektórzy twierdzili, że zwyczaj ten wywodził się z Jerozolimy, gdzie Żydzi oblewali wodą rozmawiających o zmartwychwstaniu Chrystusa. Inni upatrywali jego genezy w masowym chrzcie Polaków, podczas którego oblewano ich wodą.
Najprawdopodobniej jednak korzenie lanego poniedziałku sięgały czasów prasłowiańskich, kiedy to wierzono w oczyszczającą moc wody. Kościół, wprowadzając święcenie wody, jedynie usankcjonował ten zwyczaj.
Nazwa „śmigus-dyngus” to połączenie dwóch obrządków: śmigusa, czyli symbolicznego bicia gałązkami wierzbowymi, i dyngusa, chodzenia z życzeniami i śpiewania piosenek.
Z biegiem lat wiele zwyczajów związanych z lanym poniedziałkiem zanikło. Nie śpiewano już dyngusowych piosenek, a oblewanie wodą stało się bardziej symboliczne.
Mimo upływu czasu Lany Poniedziałek pozostawał radosnym świętem, pełnym figlów, wody i symboliki. Ludzie dbali o to, by jego specyficzny charakter przetrwał do kolejnych pokoleń.
Chcesz wspomóc redakcję, kup Magazyn Miasto i Ludzie w kiosku, sklepie lub na poczcie.