Rok 2023 w Tarnowie będzie rokiem Karola Olszewskiego i Zygmunta Wróblewskiego – taką decyzję podjęła tarnowska rada miejska. Uchwała ma na celu uczczenie 140. rocznicy ich epokowego odkrycia oraz przybliżenie ich sylwetek i dokonań mieszkańcom miasta i turystom.
W tym roku obchodzimy 140. rocznicę skroplenia tlenu i azotu, jednego z najważniejszych osiągnięć w historii kriogeniki. W 1883 roku polski fizyk i chemik Zygmunt Wróblewski oraz jego współpracownik Karol Olszewski zdołali skroplić te dwa gazy, wykorzystując skomplikowany aparat złożony z pomp próżniowych, rur, zaworów i naczyń Dewara.
Był to pierwszy raz, kiedy udało się uzyskać ciekły tlen i ciekły azot w warunkach laboratoryjnych. Skroplenie tlenu i azotu miało ogromne znaczenie dla rozwoju nauki i techniki, ponieważ umożliwiło badanie właściwości fizycznych i chemicznych tych pierwiastków w niskich temperaturach, a także stworzyło podstawy do skroplenia innych gazów, takich jak wodór czy hel. Skroplenie tlenu i azotu było także dowodem na geniusz i kreatywność polskich uczonych, którzy przyczynili się do odkrycia nowego stanu materii – kondensatu Bosego-Einsteina.
Polscy uczeni osiągnęli sukces dzięki zastosowaniu niskiego ciśnienia i niskiej temperatury. 5 kwietnia 1883 roku ujrzeli skroplony tlen, a 13 kwietnia tego samego roku – ciekły azot. Ich dokonania wzbudziły uznanie na całym świecie i niezadowolenie we Francji, gdzie rywalizowali z innymi naukowcami o pierwszeństwo w skraplaniu gazów. Olszewski i Wróblewski byli nie tylko wybitnymi fizykami i chemikami, ale także patriotami, którzy brali udział w powstaniu styczniowym i działali na rzecz rozwoju polskiej nauki.
Związki naukowców Wróblewskiego i Olszewskiego z Tarnowem są niezwykle ciekawe i godne upamiętnienia. Karol Olszewski urodził się w Broniszowie Tarnowskim, a następnie uczęszczał do I Liceum Ogólnokształcącego w Tarnowie, gdzie uzyskał świadectwo dojrzałości z celującymi wynikami. Później studiował i pracował na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie poznał Zygmunta Wróblewskiego, z którym nawiązał owocną współpracę naukową. Olszewski był także związany z Tarnowem poprzez badania chemiczne wody ze Świerczkowa na potrzeby planowanej budowy wodociągów w mieście. Był członkiem wielu stowarzyszeń naukowych polskich i zagranicznych, a także otrzymał tytuł c. k. radcy dworu.
Zygmunt Wróblewski nie pochodził z Tarnowa, ale miał z nim pewne kontakty. Urodził się w Grodnie, a studiował i pracował na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie kierował Katedrą Fizyki. Był przyjacielem Jana Matejki, który namalował jego portret. W 1888 roku Wróblewski odwiedził Tarnów, gdzie wygłosił odczyt na temat swoich badań nad skropleniem gazów. Niestety, rok później zginął tragicznie w pożarze laboratorium.
Rok 2023 w Tarnowie będzie rokiem Karola Olszewskiego i Zygmunta Wróblewskiego – taką decyzję podjęła tarnowska rada miejska. Uchwała ma na celu uczczenie 140. rocznicy ich epokowego odkrycia oraz przybliżenie ich sylwetek i dokonań mieszkańcom miasta i turystom. W ramach obchodów planowane są różne inicjatywy kulturalne, edukacyjne i promocyjne, takie jak wystawy, konferencje, konkursy czy tablice pamiątkowe.
Imieniem naukowców nazwano w Tarnowie most na Białej. (Fot. materiały prasowe)
Gazeta Miasto i Ludzie do kupienia w punktach sprzedaży prasy w Małopolsce i na Podkarpaciu. Chcesz wspomóc redakcję, kup gazetę.
